Page 22 - My FlipBook

ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ “Эрдмийн чуулган-2023”

тохиолдох үед нөөц дарагдах, улмаар хүдэр уурхайн тооцоолол, зураг, схемийг боловсруулах
бохирдсоноос үүдэлтэй төслийн өгөөжийн бууралт, зорилгоор компьютерын программчилсан
мөн ил уурхайн түр хаалтын үеийн сул зогсолтоос тооцооллоор хэрэглээг нь хялбаршуулж, үр дүнг
үүдэлтэй эдийн засгийн алдагдал, байгаль орчны нь нарийвчлах төхөөрөмжүүд үүнтэй зэрэгцэн
хохирол учрах зэрэг бэрхшээлтэй нөхцөл байдалтай хөгжиж байгаа хэдий ч уурхайн гүн, хүрээ хязгаар
байна[2]. нэмэгдэхийн хэрээр хэвийн ажиллагааны аюулгүй
нөхцөлд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг тодорхойлоход
Уурхайн гүн … ордын онцлог, ашиглалтын технологийн төрөл,
1000 850 645
800 390 645 эдийн засгийн нөхцөлүүдийн өөрчлөлтүүдтэй
600 300 370 350 365 500 210 500 120 330 370 210 155 270 319 уялдуулан, судалгааны арга зүй боловсруулах ач
335 380
400 300 225 240 150 220 200 120 230 210 270
200 110 холбогдол улам гүнзгийрч байна[6].
0 Ил уурхайн ажлын болон ажлын бус хажууг
Афтоны ил … (Brenda Mine) (Cassiar Mine) Lornex Pit,… Valley Pit,… Highmont Mine Island Copper,… Island Copper,… Jeffrey Mine,… Jeffrey Mine,… Nickel Plate Mine Bingham Canyon Gold Quarry,… Post Pit, Carlin… Cyprus Bagdad Kimbley Pit, Ely Ruth Pit, Ely Veteran/Tripp… Twin Buttes Las Encinas Chuquicamata -… Chuquicamata -… Palabora Kemi Mine Bjørnevatn Ørtfjell Tellnes Aznalcollar Aitik - Hangingwall Aitik – Footwall зохио
зүйлсийг өөртөө тусгасан төслийн аргачлалыг ил
уурхайн ашиглалтын технологийн онол, практикт

хэрэглэж байна. Гэвч ил уурхайн хажуугийн
1-р зураг. Дэлхийн хүдрийн ил уурхайнуудын гулсалт, тогтворжилтод хам байдлаар нөлөөлдөг геологи,
нурал үүсэх үеийн гүн технологи эдийн засгийн бүлэг

Хажуугийн … хүчин зүйлүүдээс зонхилох буюу шийдвэрлэх байр
70 63 56 54 суурьтай элементүүдийн түүвэр, шигшилт, тусгал нь
60 50 50 50 45 45 47 50 51 тэр бүр гүйцэд нөлөөллөө үзүүлж чадахгүй байна[4].
50 4545 42 35 38 4040 37 35 37 35 37 40 3737 35 4242.6
40 30 30
30 Овоолгын даралт, тэсэлгээний чичирхийлэл,
20 гүний усны нөлөөлөл, уулын даралт, хагарал, ан цав,
10
0 ил уурхайн ажлын бус хажуугийн параметрүүд нь
Афтоны ил … (Brenda Mine) (Cassiar Mine) Lornex Pit,… Valley Pit,… Highmont Mine Island Copper,… Island Copper,… Jeffrey Mine,… Jeffrey Mine,… Nickel Plate Mine Bingham Canyon Gold Quarry,… Post Pit, Carlin… Cyprus Bagdad Kimbley Pit, Ely Ruth Pit, Ely Veteran/Tripp… Twin Buttes Las Encinas Chuquicamata -… Chuquicamata -… Palabora Kemi Mine Bjørnevatn Ørtfjell Tellnes Aznalcollar Aitik - Hangingwall Aitik – Footwall орд
бөгөөд Шивээ-Овоогийн нүүрсний ил уурхай,
Нарийн сухайтын нүүрсний ил уурхай, Багануурын
шалтгаан, нөлөөлж буй хүчин зүйлүүдийн судалгаа
2-р зураг. Дэлхийн хүдрийн ил уурхайнуудын гулсалт, нүүрсний ил уурхайнуудад гулсалт, нурлын
нурал үүсэх үеийн ажлын бус хажуугийн өнцөг хийсэн ч хүдрийн ил уурхайн чулуулгийн физик
механикийн шинж чанараас хамаарсан тогтвортой
нөхцөлд тодорхойлогдох ажлын бус хажуугийн
65 Хажуугийн өнцөг, град
65
70 60 60 55 үндсэн өнцөг, уурхайн гүнийг тогтоох судалгаа өмнө
60 45 50 45
50 38 34 нь Монголд хийгдээгүй байна[9].
40
30
20 Судалгааны объект нь Эрдэнэтийн хүдрийн ил
10
0 уурхайн ажлын бус хажуу тул төгсгөлөг элементийн
аргыг хэрэглэх сонголт хийж, улмаар чулуулгийн
физик-механикийн шинж чанараас хамаарсан ажлын
бус хажуугийн хэмжээсүүдийг тодорхойлох зорилго
тавьсан.
3-р зураг. Монгол орны хүдрийн ил уурхайнуудын ажлын
бус хажуугийн өнцөг 4.2. Ажлын бус хажууд нөлөөлөх хүчин зүйл
Эрдэнэтийн ил уурхайн ажлын бус хажуугийн Хүдрийн ил уурхайн ажлын бус хажуугийн
өмнөх судалгааны ажлууд, судлагдсан байдал тогтворжилтод үндсэн 4 хүчин зүйл нөлөөлдөг.
зэргүүдийг үндэслэн ажлын бус хажуугийн үндсэн Геологи, ордын структурын нөхцөл, чулуулгийн
өнцөг, гүнээс хамаарсан хамаарлыг судлах зорилтыг шинж чанар, газрын гүний ус зэрэг байна [2,6].
дэвшүүлэв.
Эрдэнэтийн ил уурхайн ажлын бус хажуугийн
IV. ЭРДЭНЭТИЙН ХҮДРИЙН ИЛ УУРХАЙН АЖЛЫН БУС ашиглалтын нэгдүгээр үе шатны хүрээ хязгаараас
ХАЖУУГИЙН ТОГТВОРЖИЛТЫН СУДАЛГАА авсан 307 дээжийн үр дүнгийн шинжилгээнд голлон
4.1. Судалгааны ажлын арга зүйн сонголт нөлөөтэй 13 төрлийн чулуулгаас хажууд тархсан
чулуулгуудад хийсэн лабораторийн туршилтын 12
XX зууны хагаст томоохон ил уурхайнууд бий үзүүлэлтэд математик статистик шинжилгээ хийсэн.
болохын зэрэгцээ аюулгүй, найдвартай ажиллагааг Корреляцийн хамаарлыг харгалзан шахалтын бат
хангахад уурхай, овоолгуудын тогтвортой бөхийн хязгаар-σ ш,суналтын бат бөхийн хязгаар- σс,
нөхцөлийг бүрдүүлэх зорилгоор улс орны эрдэмтэн шилжрэлтийн бат бөхийн хязгаар-σши, барьцалдалт-
судлаачид тогтворжилтын онол арга зүйн судалгаа с, дотоод үрэлтийн өнцөг- дү , чулуулгийн бат
боловсруулалтын чиглэлээр бүтээл туурвилаа бөхийн коэффициет- fп зэргийг сонгож тооцоонд
нийтэлж олны хүртээл болгох ажил уул уурхайн ашигласан.
шинжлэх ухаанд өөрийн байр сууриа олсон. Ил

21