Page 171 - My FlipBook

“Эрдмийн чуулган-2023” ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ

Монгол улсад адал явдалт аялал жуулчлалыг олон төрлийн бүтээгдэхүүний төрөл хэлбэрийг
хөгжүүлэх байгалийн боломжит нөөцийг судалж, хөгжүүлэхэд шаардлагатай зүйлс юм гэжээ [11].
тодорхойлоход чиглэгдсэн болно.
Судлаач Э.Кушен жуулчдын сонирхол татахуйц
II. ҮНДСЭН ХЭСЭГ бүх газрууд нь аялал жуулчлалын нөөц боловч аялал
жуулчлалын бүх нөөц нь аялал жуулчлалын бүс нутаг
Судлаач Стивен Ж.Холленхорст “Адал явдалт биш юм [12] гэсэн бол судлаач М.Булай, А.Цехан нар
аялал жуулчлал гэдэг нь бодит эсвэл төсөөлж буй “аялал жуулчлалын нөөц” гэдэг нь “аялал жуулчлалын
аюулыг агуулсан амралт зугаалгын үйл ажиллагаа зорин очих газрууд”-тай ижил утгатай бөгөөд аль аль
бөгөөд үр дүн нь гол төлөв тодорхойгүй, оролцогчийн ойлголт нь зочлоход тохиромжтой, аялал жуулчлалын
хүсэл зориг, эрмэлзэл дээр үндэслэн байгаль орчинд үйл ажиллагаанд түүхий эд болгон ашиглаж болох
тулгуурлан хийгдэж буй үйл ажиллагаа” [6], судлаач бүхий л газрыг хэлнэ гэжээ [13]. Судлаач Л.Лазик
Алан В.Эвэрт “бодит болон илэрхий аюулын “Аялал жуулчлалын нөөц нь жуулчдыг татахад
элементүүдийг агуулсан байгаль орчинтой харилцан зайлшгүй шаардлагатай байгаль, нийгэм дэх
үйлчлэлцсэн, үр дүн нь тодорхойгүй ч оролцогч, жуулчдын сонирхол татахуйц үзэгдэл, объектыг
нөхцөл байдлын нөлөөнд автдаг төрөл бүрийн бие хэлнэ” гэжээ [14]. М.Георгиевски, С.Козухаров,
даасан үйл ажиллагаа” [7] гэсэн бол судлаач Х.Дар Д.Наковский нар “Аялал жуулчлалын нөөц гэдэг нь
адал явдалт аяллыг эрэлхийлэгч хүмүүс нь шинэ газар сонирхол татахуйц газрууд, соёлын нөөц,
нутгийг судалж, гэнэтийн сорилтуудыг мэдрэхийг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ юм гээд жуулчдын хэрэгцээг
хүсэж байдаг ба үүнд чиглэсэн ер бусын, зэлүүд эсвэл хангахуйц аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн,
алслагдсан, сонирхол татахуйц газруудад хийгдэж буй үйлчилгээг бий болгох замаар аялал жуулчлалын үйл
үйл ажиллагаанууд юм [8] гэж тодорхойлжээ. Харин ажиллагаанд түлхэц үзүүлэх нөлөө бүхий орон зайн
судлаач Т.Маккей ихэнх хүмүүс адал явдалт аялал тогтолцооны элементүүд юм”. Үзэгдэл, объект,
жуулчлалд оролцож байхдаа бие махбодын хувьд элементүүд нь аялал жуулчлалын нөөц байхын тулд
идэвхтэй хөдөлгөөн хийж айдас, сэтгэлийн хөөрөл, дор хаяж нэг сэтгэл татам шинж чанарыг агуулсан
эрсдэл, хүчтэй сэтгэл хөдлөлийг мэдэрдэг ба аялал байх ёстой гэж тодорхойлжээ [14]. Судлаач П.Комбол
жуулчлалын компаниудын хувьд жуулчдад аялал жуулчлалын нөөцийг тухайн бүс нутагт аялал
тодорхойгүй байдал, сорилтуудыг борлуулдаг юм жуулчлалын зорилгоор үр өгөөжтэй ашиглаж болох
гэсэн агуулгаар тодорхойлжээ [9]. бүх хэрэгсэл юм гэж үзжээ [15]. Аялал жуулчлалын
Эндээс үзэхэд аялал жуулчлалыг “адал явдалт” гэж нөөц бол жуулчдыг тодорхой газар нутагт очиж үзэх,
үзэх гол шалгуурууд нь эрсдэлтэй, тодорхойгүй сонирхоход нь түлхэц болдог хүчин зүйл гэж судлаач
орчин, аюултай, сорилттой үйлдэл, үйл ажиллагаа, ер Хуа Цуан тодорхойлсон [16].
бусын, сэтгэл хөдөлгөм мөчүүд болох нь харагдаж Аялал жуулчлалын нөөцийг гарал үүслээр дараах
байна. Дээрх өгүүлсэн үр дүнд үндэслэн “Адал явдалт байдлаар ангилжээ[14-15]
аялал жуулчлал гэдэг нь аялагчдын хүсэл
эрмэлзлэлийг биелүүлэх, дадал чадварыг сорих, эрх 1. Аялал жуулчлалын байгалийн нөөц: Аялал
чөлөө, бие даасан байдлыг мэдрүүлэх, аз туршсан, жуулчлалын эрэлт, хэрэгцээнээс үл хамааран
сэтгэл хөдөлгөм, ер бусын сэтгэгдэл төрүүлэх цогц газарзүйн орон зайд оршдог. Тэдгээрийг жуулчдын
үйл ажиллагаа (үйлчилгээ) юм” гэж тодорхойлж амралт зугаалгын хэрэгцээг хангахын тулд ашиглах
болохоор байна. замаар аялал жуулчлалын нөөц болгодог. Уулархаг
газар нь хүмүүсийн хэрэгцээ, хүслээс хамааралгүй
Аялал жуулчлалын нөөцийг судлаачид дараах боловч аялал жуулчлалд ашиглах тэр мөчид
байдлаар авч үзжээ. Дэлхийн соёлын өвийн байгалийн амралт, аялал жуулчлалын нөөц болдог.
байгууллага: “Аялал жуулчлалын нөөц гэдэгт
тодорхой газар руу аялахдаа зугаацах зорилгоор 2. Аялал жуулчлалын үүсмэл (хүний гараар
ашиглаж буй газарзүйн бүх төрлийн элементүүд бүтээгдсэн) нөөц: Аялал жуулчлалын үүсмэл нөөцийн
багтана” гэжээ. Аялал жуулчлалын зориулалтаар хэрэглээний гол зорилго нь жуулчны амралт
нөөцийг ашиглах нь хэд хэдэн нөхцөлөөр зугаалгын зориулалтаар тусгайлан бүтээгдсэн байдаг.
хязгаарлагддаг. Үүнд: Жуулчдын аюулгүй байдал, Эдгээр нөөцийг зөвхөн амралт зугаалгын жуулчдад
эрүүл мэндийн хамгаалалт, ашиглагдаж буй нөөцийн зориулж бий болгодог. Тэдгээрийг хүн ам суурьшсан
даац, хүрээлэн буй орчны доройтол, ландшафтын бүс нутгийн ойролцоо амралт зугаалгын байгууламж
бүрэн бүтэн байдал, байгалийн унаган төрх байдлын болгон барьж жуулчдыг татдаг.
хадгалалт зэргийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Дараа нь
тэдгээрийг арилжааны зориулалтаар ашиглахын тулд Бидний судалгаа нь аялал жуулчлалын байгалийн
жуулчдад санал болгох шаардлагатай гэжээ [10]. нөөцийн асуудлыг авч үзэж байгаа болно. Судлаач
Судлаач Вэнь-Вэй Фү судалгаандаа “Аялал М.Насаа, Ф.Хассан нар аялал жуулчлалын нөөц,
жуулчлалын нөөц бол байгалийн болон нийгмийн чадавхын үнэлгээний үзүүлэлтүүдийг тодорхойлж,
соёлын үзэгдэл, хүчин зүйл” юм гэжээ. Өөрөөр хэлбэл, санал болгосон ба байгалийн нөөцийн үзүүлэлтүүдийг
аялал жуулчлалын нөөц гэдэг нь шинэ бүс нутагт дараах байдлаар авч үзжээ [17]. Үүнд: Байгалийн
аялал жуулчлал хөгжүүлэх, ашиглах, аялал үзэсгэлэн, сэтгэл татам, өвөрмөц байдал, ургамлын
жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулах, хүний үйл баялаг, экосистемийн онгон дагшин байдал; зэрлэг ан
ажиллагаа, хөгжлийн янз бүрийн цаг үед бий болсон амьтдыг үзэх боломж; байгалийн тогтоц, өвөрмөц
байдал; нөөцийн аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд

170