Page 166 - My FlipBook

ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ “Эрдмийн чуулган-2023”

компаниудын тоо нэмэгдэхэд ESG нэгдсэн оноо ба
эрэмбэ өөрчлөгдөнө.
Ангиллын жин тооцох аргачлал: Ангилал тус
бүрийн жинг тооцохдоо тэнцүү жинлэх IV. БОНЗ-ЫН ҮНЭЛГЭЭ, ЭРЭМБЭЛЭЛТИЙН ҮР ДҮНГ
аргачлалыг ашиглав. ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ШИЙДВЭР ГАРГАЛТАД

ЖИН ТООЦОХ НЭГТГЭСЭН ОЛОН ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИЙДВЭР
ГАРГАЛТЫН ЗАГВАР САНАЛ БОЛГОХ НЬ
5-Р ХҮСНЭГТ
Олон хүчин зүйлийн шийдвэр гаргалтын
Үндсэн Дэд ангилал Жин
ангилал TOPSIS-AHP загварыг жишээгээр тайлбарлав.
Байгаль Нөөцийн хэрэглээ 11.1% Нийгмийн хариуцлагатай хөрөнгө оруулагч
орчин Ялгарал 11.1% хувьцаат компаниудаас сонголт хийхдээ БОНЗ-ын
33.3% Инновац 11.1% шалгуур үзүүлэлтүүдээс гадна компанийн,
Ажилчид 8.3% хувьцааны өгөөж ба эрсдэл, санхүүгийн
Нийгэм Хүний эрх 8.3% үзүүлэлтүүд зэрэг хөрөнгө оруулалтын шийдвэр
33.3% Нийгмийн бүлэг 8.3% гаргахад ашигладаг бусад үзүүлэлтийг харгалзана
Бүтээгдэхүүний хариуцлагатай байдал 8.3% гэж үзье.
Менежмент 11.1%
Засаглал
33.3% Хувьцаа эзэмшигчид 11.1% Эдгээр үзүүлэлтийг шинжүүр (criterion, criteria)
Нийгмийн хариуцлагын стратеги 11.1% гэнэ. Хөрөнгө оруулагчийн сонирхлыг татсан
Мөн БОНЗ-ын үнэлгээ, эрэмбэлэлтийн үр компаниудыг (сонголтын, шийдвэрийн)
дүнг хөрөнгө оруулалтын шийдвэр гаргалтад хувилбарууд (alternatives) гэнэ. Ерөнхий
нэгтгэсэн Олон хүчин зүйлийн шийдвэр гаргалтын тохиолдолд хувилбар, шинжүүрийг
TOPSIS-AHP загварыг санал болгож, туршив. илэрхийлсэн × хэмжээст матриц агуулсан
III. БОНЗ-ЫН ҮНЭЛГЭЭ ЭРЭМБЭЛЭЛТ хүснэгтийг шийдвэрийн хүснэгт, матрицыг нь
шийдвэрийн матриц (decision matrix) гэнэ. Доорх
МХБ-ийн I болон II ангилалд бүртгэлтэй 63 хүснэгт нь 3×7 шийдвэрийн матриц бүхий
хувьцаат компанийн арилжааны хэмжээ нь МХБ- шийдвэрийн хүснэгтийн жишээ юм.
ийн нийт хувьцааны арилжааны 95.6 хувийг ШИЙДВЭРИЙН МАТРИЦЫН ЖИШЭЭ
бүрдүүлж байна. МХБ-ийн I болон II ангилалд
бүртгэлтэй компаниудыг салбараар нь авч үзвэл 7-Р ХҮСНЭГТ
хүнсний үйлдвэрлэлийн салбарын компаниудын
зах зээлийн үнэлгээ нийт зах зээлийн үнэлгээний
41.6 хувийг эзэлж байна. Хүнсний салбар нь эдийн
засгийн мөчлөгийн мэдрэмж бага, хамгаалалттай Шинжүү
салбар бөгөөд тухайн салбарт олон жил р Өгөөж (ER) % Эрсдэл (SD) % Үнэ ашгийн харьцаа (P/E) Нэгж хувьцааны өгөөж (EPS) Нийт хөрөнгийн өгөөж (ROA) Эзэмшигчийн өмчийн өгөөж (ROE) ESG үнэлгээ
тогтвортой үйл ажиллагаа явуулсан томоохон
компаниуд МХБ-д бүртгэлтэй байдаг, зах зээлийн
үнэлгээ өндөр, хүнсний үйлдвэрлэлийн салбарын
компаниудын БОНЗ-ын шалгуур үзүүлэлтийн Компани 67.2 65.9 5.4 5021. 0.06 0.08 0.81
гүйцэтгэл Монгол улсын тогтвортой хөгжилтэй 1 7 2 7 9 1
ихээхэн хамааралтай зэрэг нь уг салбарыг Компани 7.2 31.7 9.6 360.2 0.04 0.27 0.80
судалгаанд сонгосон үндэслэл болов. Хувилбарр 2 5 6 3 2
Хүнсний үйлдвэрлэл эрхлэгч компаниудыг Компани 54.2 79.5 12. 144.4 0.24 0.24 0.56
8
5
5
3
8
БОНЗ-ын шалгуур үзүүлэлтээр арга зүйн хэсэгт
тайлбарласан аргачлалаар үнэлж, эрэмбэлэхэд
дараах үр дүн гарч байна. Шийдвэрийн матрицын дэх мөр, дэх
баганын утгыг гэж тэмдэглэнэ.
ЭРЭМБЭЛЭЛТ
Шинжүүрүүдийг ашиг төрлийн шинжүүр (benefit
6-Р ХҮСНЭГТ criteria, direct criteria) ба зардал төрлийн шинжүүр
(cost criteria, indirect criteria) гэж хоёр ангилна.
Компани БОНЗ-ын үнэлгээ Эрэмбэ Утга нь их тусмаа таашаагддаг шинжүүрийг ашиг
1 0.782 I төрлийн шинжүүр, утга нь бага тусмаа
2 0.774 II
3 0.770 III таашаагддаг шинжүүрийг зардал төрлийн
4 0.357 IV шинжүүр гэнэ.
5 0.341 V
6 0.306 VI Төгс шийдтэй төсөөгөөр таашаалыг
7 0.169 VII эрэмбэлэх арга буюу ТОПСИС (TOPSIS –
Дундаж 0.499 Technique for Order Preference by Similarity to Ideal
Solution) нь зөвхөн шийдвэрийн матриц ба
Уг аргачлалаар олон компанийг үнэлж, шинжүүрийн ашигтай, ашиггүй талыг харгалзан
эрэмбэлж болох ба эрэмбэлэлтэд орох шийдвэр гаргадаг арга юм. Дээрх шийдвэрийн

165