Page 127 - My FlipBook
P. 127
“Эрдмийн чуулган-2023” ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ
ХИЙМЭЛ ДАГУУЛЫН 2000-2021 ОНЫ МЭДЭЭНД СУУРИЛСАН
МОНГОЛ ОРНЫ БАЙГАЛЬ, ЦАГ УУРЫН НӨХЦӨЛ, ӨӨРЧЛӨЛТИЙН
СУУРЬ СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН
(ДОРНОД, СҮХБААТАР АЙМАГ)
Санжаагийн ТУЯА , Гэсэрбаатарын НАНДИН-ЭРДЭНЭ , Нанзадын ЛХАГВАДОРЖ , Маньбазарын
2
2
1
ДАМДИНПҮРЭВНЯМ , Равсалын ОЮУН
3
3
1 Монгол улс, Улаанбаатар, ШУТИС, Хэрэглээний шинжлэх ухааны сургууль, физикийн тэнхим
2 Монгол улс, Улаанбаатар, Ус цаг уурын хүрээлэн
3 Монгол улс, Улаанбаатар, ЖЭМР.ХХК
И-мэйл хаяг: s_tuya@must.edu.mn
Хураангуй: Сүүлийн жилүүдэд уур амьсгалын өөрчлөлт нь малчдын аж амьдрал, бэлчээр болон усны төлөв байдалд
сөргөөр нөлөөлж байна. Байгалийн нөхцөлөөс хамааралтай хөдөөгийн иргэдийн уур амьсгалын өөрчлөлтөд (УАӨ-
д) дасан зохицох чадамжийг экосистемд түшиглэсэн арга хэмжээг хэрэгжүүлэх замаар дээшлүүлэх шаардлага
хэрэгцээ тулгамдсан асуудал болсоор л байна. Энэ ажил нь уур амьсгалын эрсдэл, эмзэг байдлыг харгалзан
тогтоож, дасан зохицох арга хэмжээг хэрэгжүүлэх талбарыг эрэмбэлэх, сонгох, төлөвлөхөд зориулагдсан орон зайн
ялгаатай байдлыг илэрхийлэх суурь мэдээллийг боловсруулахад оршино. Байгаль, цаг уурын нөхцөл, өөрчлөлтийн
орон зайн ялгаатай байдал, цаг хугацааны өөрчлөлтийг Терра хиймэл дагуулын 2000-2021 оны 22 жилийн МОДИС
мэдээгээр дүрсийн тоон боловсруулалтын аргад үндэслэн уур амьсгал, ургамалжилтын нөхцөлийг 22 жилийн орон
зайн мэдээг нормчлох, өөрчлөлтийг стандартчилах (Z-score) замаар тодорхойлж шинжив. Судалгааны үр дүнд их
өөрчлөлттэй буюу хамгаалах шаардлагатай газар нутаг Сүхбаатар аймгийн нийт газар нутгийн 40.42%, аймгийн
нийт бэлчээрийн газрын 43.30% -ийг, Дорнод аймгийн нийт газар нутгийн 31.27%, аймгийн нийт бэлчээрийн
газрын 36.13% -ийг тус тус эзэлж байна. Дорнод, Сүхбаатар аймгуудад дасан зохицох бүх хувилбарт зориулж дасан
зохицох үйл ажиллагааны техникийн удирдамж, 6 жилийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулав.
Түлхүүр үг: Нормчлол, стандартчилал, уур амьсгал, үнэлгээ
I. УДИРТГАЛ НҮБХХ хамтран 2021 оноос хэрэгжүүлж байгаа
“Монгол орны хөдөөгийн иргэдийн уур амьсгалын
Уур амьсгалын өөрчлөлт гэж уур амьсгал өөрчлөлтөд дасан зохицох чадамжийг дээшлүүлэх,
байгалийн жам ёсоороо хэлбэлзэх хугацааны туршид эрсдэлийн менежментийг боловсронгуй болгох нь”
хүний шууд болон шууд бус үйл ажиллагааны (цаашид ADAPT гэх) төслийн хүрээнд Дорнод,
улмаас дэлхийн хийн мандлын бүтцэд гарч байгаа Сүхбаатар, Завхан, Ховд аймгийн 68 сумын нутагт
өөрчлөлтийн дүнд бий болохыг хэлнэ. Уур “Татмын ой, отрын бэлчээр, булаг шанд хамгаалах,
амьсгалын өөрчлөлт нь байгалийн болон бусад тэжээлийн агуулах байгуулах газрыг эрсдэл, эмзэг
хүчин зүйлийн нөлөө, түүний дотор хүний үйл байдлыг харгалзан тогтоож, сайн туршлагад
ажиллагааны улмаас үүснэ. Монгол орон нь газар түшиглэн хэрэгжүүлэх бэлтгэл хангах” зөвлөх
зүйн байршил, эмзэг экосистем, байгаль цаг агаараас үйлчилгээний ажил гүйцэтгүүлэх гэрээг НҮБХХ-
хараат эдийн засгийн тогтолцоо зэргээсээ ийн суурин төлөөлөгчийн газар (цаашид Захиалагч
шалтгаалан уур амьсгалын өөрчлөлтөд нэн гэх) ЖЭМР ХХК (цаашид Гүйцэтгэгч гэх)-тай
өртөмтгий. Сүүлийн дөчөөд жилийн дотор дэлхийн 2022.IV.25- нд байгуулсан нь энэ ажлыг гүйцэтгэх
уур амьсгалын өөрчлөлт болон хүний үйл үндэслэл болсон. Сумын түвшинд УАӨ, эмзэг
ажиллагааны улмаас монгол орны экосистемд байдал, эрсдэл, нөлөөллийн судалгаа болон дасан
мэдэгдэхүйц өөрчлөлт орж, энэ нь цөлжилт, ган, зохицох арга хэмжээнд хиймэл дагуулын мэдээлэл,
зудын давтагдал ихсэх, усны нөөц, биологийн олон орон зайн төлөвлөлтийн арга ашиглах аргачлал
янз байдал хомсдох зэргээр илэрч, улмаар улс орны гаргаж туршив. Үүнд дунд нарийвчлалтай хиймэл
эдийн засаг, ард түмний амьдралын түвшинд таагүй дагуулуудын мэдээлэл, үйлчилгээг олон шалгуурт
нөлөө үзүүлэх хэмжээнд нэгэнт хүрээд байна [1]. анализын аргаар нийгэм эдийн засгийн мэдээтэй
Дасан зохицох гэдэг нь уур амьсгалын өөрчлөлтийн уялдуулан боловсруулж, шинжиж, орон зайн
нөлөөллийг даван туулах зорилгоор тодорхой зүйл ялгаатай байдал, цаг хугацааны өөрчлөлтийг судлав.
хийх, шинэ арга хэмжээ авахыг хэлдэг билээ. Дунд нарийвчлалтай бүтээгдэхүүнүүд нь 250м х
Хүлэмжийн хийг ихэсгэдэг хийн ялгаруулалтыг одоо 250м, 1000м х 1000м нарийвчлалтай бөгөөд NASA-
хязгаарласан ч гэсэн уур амьсгалын өөрчлөлт ийн Terra болон Aqua хиймэл дагуулын MODIS
бидний амьдралд нөлөөлсөөр байна [2]. Уур сенсорын өгөгдлөөр тооцоолов. Өндөр
амьсгалын ногоон сан (УАНС, Green Climate Fund, нарийвчлалтай мэдээ нь газрын гадаргуу, бүрхэвч,
GCF)-ийн санхүүжилтээр БОАЖЯ, ХХААЯ, газар ашиглалтын олон үзүүлэлтийг гаргах
126
