Page 134 - My FlipBook

ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ “Эрдмийн чуулган-2023”

ЦАГАРИГТ НҮҮРС УСТӨРӨГЧ ЗАДЛАГЧ БАКТЕРИЙН
МИКРОБИОЛОГИЙН СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН

1
Совдын ДЭЛГЭРМАА , Хасбаатарын МӨНХЗАЯА 2
1, 2 Монгол улс, Улаанбаатар, ШУТИС, Үйлдвэрлэлийн технологийн сургууль,
Биотехнологи шим тэжээлийн салбар

И-мэйл хаяг: delgermaa _s@must.edu.mn, munhzaya _h@must.edu.mn

Хураангуй: Бидний амьсгалж буй агаар, идэж буй хоол хүнс, ууж буй уснаас дэлхий дээрх нас баралтын 23 хувь нь
үүдэлтэй. Сүүлийн жилүүдэд Монгол орны хувьд агаар, хөрс, усны бохирдол их хэмжээгээр нэмэгдэж буйг судалгаа,
шинжилгээгээр батлаад байгаа билээ [1]. Хөгжил сайтай улс орны хувьд байгаль орчны нөхөн сэргээлт, хүрээлэн
буй орчноо хайрлан хамгаалах тал дээр ихээхэн анхаардаг. Манай улсын хувьд сүүлийн жилүүдэд хөрс болон усыг
ихээхэн бохирдуулж буй эх үүсвэр нь нефть, нефть бүтээгдэхүүн, бензин, тос, тосолгооны материал, хүнсний
үйлдвэрийн хаягдал усанд агуулагдах тосны үлдэгдэл, цагаригт нэгдлүүд болсон. Эдгээр нэгдлийг задлах
чадвартай бичил биетэн болох бактери, дрожжи, хөгц мөөгөнцрийн 100 гаруй зүйлийг нээгээд байна. Эдгээр бичил
биетнийг ашиглан хөрс усыг нефтийн бохирдолтоос цэвэрлэх биобэлдмэлүүд зохион бүтээж үйлдвэрлэж байна.
Эдгээр бичил биетнийг ялган авах тэжээлт орчинд нүүрс усны эх үүсвэрээр нь цэвэр нефтийг ашиглана.
Actinobacteria-ийн хүрээний Rhodococcus-ийн төрлийн бактерийг анх 1891 онд Зопф судлан тайлбарласан бөгөөд
1974 онд Японы эрдэмтэн Цукамура албан ёсоор баталсан. Rhodococcus нь нүүрс ус болон уургийг маш их
хэмжээгээр задалдаг, тэр тусмаа цагаригт нүүрс устөрөгчүүдийг задалдаг. Бид энэхүү судалгаагаар Улаанбаатар
хотын хөрснөөс цагаригт нүүрс устөрөгч задлагч бактерийг ялган авч, микробиологийн шинж чанарыг нь
тодорхойлсон бөгөөд ангилал зүйг тогтоохдоо молекул биологийн аргыг ашигласан болно.
Түлхүүр үг: нефтийн бохирдол, парафин, бензол
I. УДИРДЛАГА аммиак хэлбэрээр нэвтрэн орох нөхцөлөөр хангаж
өгдөг. Нефтийн агууламж бага байхад (2-10%)
Нефтээр бохирдох үед хөрсний бичил биетний липаза ферментийн идэвх нэмэгдэх бөгөөд
төрөл зүйл өөрчлөгдөнө. Газрын тосны хэмжээ поллютантын хэмжээ 10%-ээс их болоход энэхүү
болон найрлагаас микробиота хамаарна. Хөрсөнд их ферментийн идэвх 3 жил хүртэл буурч байгаад
хэмжээний нефть орох тохиолдолд хүний биед түүний дараа идэвх нь нэмэгдэж, тэр түвшнөө удаан
аюултай бичил биетэн болох Alternaria alternata, хугацаанд барьдаг онцлогтой. Сүүлийн үед хөрсний
Aspergillus fumigatus, Aureobasidium pullulans var. бохирдолтыг бууруулахдаа биоремедиацийн аргыг
pullulans, Fusarium moniliforme f.moniliforme, ашиглаж байна. Биоремедиац гэдэг нь бичил биетэн
Penicillium miczynskii, Ulocladium consortiale зэрэг /бактери, мөөгөнцөр/, ногоон замаг, дээд ургамал
хөгц мөөгөнцрүүд үрждэг байна [2, 3]. Газрын тосны зэргийн биохимийн потенциал дээр тулгуурлан ус,
бохирдолтод цацраг мөөг, нитрит хувиргагч, хөрсийг цэвэршүүлэх аргын нийлбэр юм [1].
целлюлоза задлагч бичил биетнүүд их мэдрэг Дэлхийн олон оронд сүүлийн үед байгаль орчныг
байдаг. Харин аминофикаци, азот шингээгч бактери, хамгаалахад бичил биетний биоремедиацийг
дрожжи, сульфат задлагч бактери, денитрификатор хэрэглэж байгаа тул манай улсад ч мөн хөрснөөс уг
болон бусад нүүрс устөрөгч исэлдүүлэгч бичил бичил биетнийг ялган авч, байгаль орчноо нөхөн
биетний төрөл зүйл нэмэгдэх хандлагатай байдаг. сэргээх үйл ажиллагааг явуулах боломжтой гэж
Хөрс нефтнэр бохирдоход фосфотаза, үзээд, энэхүү судалгааны ажлыг гүйцэтгэсэн болно
карбогидролаза (инвертаза, амилаза, целлюлаза, [1]. Судалгаанд уламжлалт аргуудыг түлхүү
ксиланаза), сульфатаза зэрэг ферментийн идэвх ашигласан бөгөөд Бергийн түлхүүр бичгээр ангилал
өөрчлөлтөд ордог. Нефтийн агууламж 1%-иас бага зүйг тодорхойлох, эсийн морфологи шинж чанар,
байхад исэлдэн-ангижрах ферментийн идэвх бактерийн колонийн шинж чанар, физиологи
нэмэгдэж (пероксидаза, полифенолоксидаза, биохимийн үзүүлэлт [1, 5], бактерийн ангилал зүйг
сульфат-, сульфид-оксидаза, аскорбатоксидаза зэрэг тодорхойлоход полимеразын гинжин урвалыг
фермент), харин концентраци нэмэгдэхэд эдгээр ашиглан, судалгааны ажлаа явууллаа.
ферментийн идэвх буурдаг онцлогтой.
Судалгааны ажлын зорилгоXөрснөөс цагаригт нүүрс
Нефтийн бохирдолтын үед хөрсөнд протеаза, устөрөгч задлагч бактерийн цэвэр өсгөврийг ялган
аспарагиназа, глутаминаза, нитратредуктаза, авах микробиологийн судалгааг явуулж, ангилал
нитритредуктаза зэрэг ферментийн идэвх буурдаг зүйг тодорхойлоход энэхүү ажлын зорилго оршино.
байна. Бохирдсон хөрсөнд нитратын ангижруулалт
денитрификацийн ассимиляцийн замаар явагдах Судалгааны ажлын зорилт
учир гидроксиламинредуктаза ферментийн идэвх Дээрх зорилгын дагуу дараах зорилтыг тавин
өндөр байдаг [4]. Нефтийн бохирдолт нь уреаза ажиллалаа.
ферментийн идэвхийг нэмэгдүүлж, хөрс руу азотыг

133