Page 145 - My FlipBook

“Эрдмийн чуулган-2023” ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ

Дүрслэх геометрээр дамжуулан ОЗТЧ-ыг хүндрэлтэй байдаг учраас энэ төрлийн судалгаа
хөгжүүлэхийн тулд оюутан агуулгыг геометр ховор хийгддэг байна. Өнөөгийн байдлаар даалгавар
сэтгэлгээний дарааллаар системтэй хүлээж авах нь гүйцэтгэгч шийдийг олох стратегийг илрүүлэхийн
тэд өөрсдийн оюуны үйлээр дамжуулан мэдлэг тулд хэд хэдэн аргыг ашиглаж байна. Тэдгээрээс
бүтээх нь когнитив болон конструктивизм онолд хамгийн түгээмэл хэрэглэж буй нь даалгавар
суурилсан. Геометр сэтгэлгээ нь 5 түвшинтэй бөгөөд гүйцэтгэсэн дараалал, үйлдлийг шинжлэх арга
0. Таньж мэдэх: Хэлбэр дүрсийн хувьд геометр (introspective) юм. Өөрөөр хэлбэл даалгавар
элементүүдийг ялгаж таних, нэрлэх, 1. Задлан гүйцэтгэгч өөрсдийн туршлагаа тайлбарлахад үед
шинжлэх: Геометр дүрсийн элементүүдийг нэрлэх, тухайн стратегийг тогтоох хэрэгтэй болдог байна.
онцлог шинжээр нь ялгах, 2. Хийсвэрлэх: Геометр Бусад аргууд нь хариулт өгөх хугацаа, нүдний
элементүүдийн харилцан хамаарал, тодорхойлолтыг хөдөлгөөнийг хянаж түүнд дүн шинжилгээ хийх
ойлгох, 3. Гаргалгаа гаргах: Аксиом, теоремыг зэргээр даалгавар гүйцэтгэж буй стратегийг
хэрхэн хэрэглэх тухай ухаж бодох, бодлогын илрүүлэхийг зорьдог ажээ.
гаргалгаа гаргах, 4. Баталгаа хийх: Бодлогоо
тайлбарлаж батлах гэсэн үе шатуудыг дамжин Тэгвэл проекцыг таньж уншихад оюун санаандаа
оюутныг геометрт сургадаг байна [17]. Судлаач эргүүлэлт хийх чадвар шаардагддаг болохыг
Ангел 3 хэмжээст геометрийг Ван-Хейлийн геометр илрүүлсэн учраас оюун санаандаа эргүүлэлт хийх
сэтгэлгээний түвшин болон орон зайн чадвартай танин мэдэхүйн алхмыг авч үзэх шаардлагатай юм.
холбон судалсан [18] бол ахлах сургуулийн Энэ төрлийн даалгаврыг гүйцэтгэхэд нийлмэл мөн
геометрийн сургалтад геометр сэтгэлгээний аналитик стратегиуд аль аль нь ашиглагддаг [27].
түвшнийг орон зайн чадваруудтай уялдуулан Нийлмэл гэж тухайн биетийг бүхэлд нь хариултын
сургалт зохион байгуулжээ [19]. Мөн Ван-Хейлийн хувилбаруудтай тохирох хүртэл нь оюун санаандаа
сургалтын арга зүйг, геометр сэтгэлгээний эргүүлэх эсвэл хариулт тус бүрийг өгөгдөлтэй
түвшинтэй хослуулан сургалтад туршсан тохиртол нь эргүүлэх гэсэн зэрэгцээ үйлдлүүдийг
туршлагууд байна [13]. Дүрслэх геометр нь огторгуй агуулж байдаг. Харин аналитик арга нь ихэнхдээ
дахь геометр дүрсийг, түүний проекц дүрслэлээр (3 объектын бүрэлдэхүүн хэсгүүд, хэлбэр бүтцийг
хэмжээст биетийн 2 хэмжээст дүрслэл) судалдаг тогтоох, тоолох гэх зэргээр нийлмэл стратегийг
учраас оюутанд проекцыг уншиж ойлгоход хамгийн бодвол урт хугацааг зарцуулан асуудлыг
түрүүнд оюун санаандаа эргүүлэлт хийх чадвар шийдвэрлэдэг байна.
шаардагдана [20]–[23]. Өөрөөр хэлбэл 2 Тэгэхээр даалгаврыг хэрхэн гүйцэтгэж буй
хэмжээстээс 3 хэмжээстийг шууд төсөөлж ойлгох үйлдэл дээр тулгуурлан сургуулилт хийх нь энэхүү
хэрэгтэй болдог. Проекц уншиж ойлгосны дараа чадварыг хөгжүүлэхэд илүү үр дүнтэй байх учраас
геометр элемент, тэдгээрийн хоорондох харилцан бид судлаач Жонсоны тодорхойлсон оюун санаандаа
байршил, хэмжээний бодлогуудыг бодох боломжтой эргүүлэлт хийх танин мэдэхүйн алхмыг [16]
юм. Иймээс сургалтын үе шат бүрт оюун санаандаа үндэслэн даалгавар боловсруулах хэрэгтэй хэмээн
эргүүлэлт хийх алхмуудыг интерактив динамик үзсэн (1-р хүснэгт). Харин оюун санаандаа хувиргах
хэрэглэгдэхүүний тусламжтайгаар төлөвшүүлэх чадварууд болох огтлолын дүрс төсөөлөх, дэлгээс
даалгавруудыг геометр сэтгэлгээний түвшин бүртэй байгуулах, биетийг дурын чиглэлээс харж төсөөлөх
уялдуулан гүйцэтгэх юм. Тухайлбал: Ажиглахуй чадварууд нь тэдгээртэй хамааралтай сэдвүүдийг
хэсэгт өгөгдсөн виртуал геометр элементийг сайтар судлах явцад тодорхой түвшинд хөгжих боломжтой
ажиглаж, оюун санаандаа хадгалж авна. Үүний дараа хэмээн бид таамаглаж буй юм. Оюун санаандаа
тэрхүү геометр элементийг ортогниаль проекцоор эргүүлэх, оюун санаандаа хувиргах чадварыг
хэрхэн дүрслэгдэхийг эргүүлж, дараа нь харьцуулан хөгжүүлэх даалгавруудын уялдаа холбоог 1-р
харах гэсэн даалгавруудыг төсөөлөхүй хэсэгт хүснэгтээр дэлгэрэнгүй үзүүлэв.
гүйцэтгэнэ. Проекцоос геометр элементтэй
холбоотой мэдээллийг хангалттай ойлгож авсан
учраас түүн дээр гүйцэтгэх үйлдэл, харилцан
байршил, хэмжээний бодлогыг дүрслэхүй үе шатанд
бодож, бодсоноо шалгах гэсэн даалгаврууд байна (1-
хүснэгт).

Хүмүүс өөрт тулгарсан орон зайн бодит асуудлыг
хэрхэн шийдвэрлэдэг болохыг шинжилж үзэх нь
тухайн чадварыг хөгжүүлэх сургалт зохион
байгуулах, даалгавар бэлтгэхэд чухал ач
холбогдолтой юм [24]. Тэдгээр орон зайн
асуудлуудыг хүмүүс өөр өөр арга замаар
шийдвэрлэхээс гадна даалгаврын түвшнээс хамаарч
тэдний хэрэглэж буй стратеги мөн өөрчлөгддөг
байна [25], [26]. Даалгавар гүйцэтгэгч тухайн
шийдийг хэрхэн олсон тухай яг нарийн тогтооход их

144