Page 48 - My FlipBook
P. 48
ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ “Эрдмийн чуулган-2023”
БАГА ИЛЧЛЭГТЭЙ ХИЙГЭЭР АЖИЛЛАХ УУР-ХИЙН ТУРБИНТ
СТАНЦЫН ЦИКЛИЙГ ЭКСЕРГИЙН АРГААР ШИНЖЛЭХ
3
2
Буянгийн БАТТӨР , Шагдарын ЭНХБАЯР , Сэрээтэрийн БАТМӨНХ , Тамжавын БАЯРТӨГС
4
1
1 Монгол улс, Улаанбаатар, ШУТИС, Эрчим хүчний сургууль, Дулааны инженерийн салбар
3 Монгол улс, Улаанбаатар, ШУТИС, Хэрэглээний шинжлэх ухааны сургууль, Математикийн тэнхим
И-мэйл хаяг: battur992001@must.edu.mn 1
Хураангуй: Монгол улсын ТБЭХС-ийн оргил ачааллын [1] 2023 оны түвшнийг таван жилийн өмнөхтэй
харьцуулбал 313 МВт буюу дунджаар 5.3 % нэмэгдсэн бөгөөд эх үүсгүүрүүдийн суурилагдсан хүчин чадал байж
болох дээд хэмжээндээ хүрсэн үзүүлэлтэй байна. Энэ нь ТБЭХНС-ийн оргил ачааллыг тохируулах маневрлэх
чадвартай, өндөр үр ашигтай, байгаль орчинд ээлтэй, шинэ технологи бүхий эх үүсвэр зайлшгүй шаардлагатай
болсныг харуулж байна. Энэхүү хэрэгцээ шаардлагын улмаас цикл дотроо хийжүүлэлттэй уур-хий хосолсон
дулааны цахилгаан станцын дулааны схемийн эксерги шинжилгээ хийх арга зүйг танилцуулж, термодинамикийн
циклийн параметрүүдийг харьцуулж, хийн турбин болон уур-хий хосолсон циклийн дулааны үр ашгийг эксергийн
аргаар тооцож, дүн шинжилгээ хийсэн болно.
Түлхүүр үг: Хийн турбин, эксерги, эрчим хүчний систем, ашигт үйлийн коэффициент, хосолсон цикл
I. УДИРТГАЛ үүсвэр шаардлагатай байгаа мөн Монгол оронд
өргөн тархсан хүрэн нүүрсийг хийжүүлэх замаар
Эрчим хүчний салбар нь Монгол Улсын гарган авсан бага илчлэгтэй хийн түлш ашиглах нь
үндэсний аюулгүй, бие даасан байдлыг хангах эдийн засгийн хувьд боломжтой юм [3].
стратегийн ач холбогдол бүхий хөгжлийн тэргүүлэх Хоёрдугаарт, Уламжлалт хатуу түлшнээс гадна, 8
салбарын нэг. Монгол Улсын эрчим хүчний систем өөр төрлийн түлш ашиглах боломж нь дулааны
нь төвийн бүсийн эрчим хүчний систем (ТБЭХС), цахилгаан станцын дулааны үр ашгаас хамаарна.
баруун бүсийн эрчим хүчний систем (ББЭХС), Иймд Эрчим хүчний системийн оргил ачааллыг
Алтай-Улиастайн эрчим хүчний систем (АУЭХС), тохируулах, ДЦС-ын технологийн дулааны үр
дорнод бүсийн эрчим хүчний систем (ДБЭХС), ашгийг нэмэгдүүлэх нэг арга бол уур-хийн турбинт
өмнөд бүсийн цахилгаан хангамж (ӨБЦХ) гэсэн хосолсон технологийг ашиглах явдал юм.
таван хэсгээс бүрдэж байна. ТБЭХС-ийн оргил
ачаалал 2022 оны 12 сарын 07-ны өдөр 1430 МВт-д II. БАГА ИЛЧЛЭГТЭЙ ХИЙГЭЭР АЖИЛЛАХ ХИЙН
хүрсэн нь өнгөрсөн 2021 оны оргил ачааллаас 43 ТУРБИНЫ ШАТААХ КАМЕРЫН ЗАГВАРЧЛАЛ
МВт буюу 3.0 %-иар, таван жилийн өмнөхтэй
харьцуулбал 313 МВт-аар нэмэгдсэн үзүүлэлтэй ДЦС-ын технологийн схемийг боловсруулж,
байна. [2] Түүнчлэн импортын цахилгаан эрчим үндсэн ба туслах тоног төхөөрөмжийн сонголт хийх,
хүчний хэмжээ авч болох дээд хязгаар (245 МВт)-аас түүний дулааны тооцоог хийхдээ тухайн орон
хэтрэх явдал ажиглагддаг. Энэ нь Монгол улсын нутгийн түлшний төрөл, түүний дулаан техникийн
ТБЭХНС-ийн оргил ачааллыг тохируулах маневрлэх үзүүлэлтүүдэд тохируулан тооцоо судалгааг хийдэг.
чадвартай, өндөр үр ашигтай, байгаль орчинд ээлтэй, Ийм учраас энэхүү өгүүллийн хүрээнд Монгол
шинэ технологи бүхий эх үүсвэр зайлшгүй оронд өргөн тархсан, дулаан цахилгаан эрчим хүч
шаардлагатай болсныг харуулж байна. Энэхүү үйлдвэрлэлд үндсэн түлш болгон өргөн ашиглаж
хэрэгцээ шаардлагыг хангах уламжлалт ДЦС-уудаас байгаа Багануур болон Шивээ-Овоогийн хүрэн
өөр хувилбар болох хүрэн нүүрсийг цикл дотроо нүүрсийг уур-агаарын холимгоор үлээлгэж
хийжүүлэн гарган авсан бага илчлэгтэй хийгээр хийжүүлэн бага илчлэгтэй хийг гарган авсан байгаа
ажиллах уур-хийн турбинт ДЦС-ыг санал болгож бөгөөд энэ хийн үзүүлэлтүүдийг ашиглан хийн
байна. Монгол орны нөхцөлд өнөөдрийн байдлаар турбины шатаах камерын загварыг боловсруулав.
эрчим хүчний системийн оргил ачааллыг тохируулах Энэхүү гурван хэмжээст математик загвар нь
үр ашиг өндөртэй уур-хийн турбинт ДЦС-ын хийн турбины шатаах камерын физик загварт
технологи нэвтрээгүй байгаа хэдий ч түүний үндсэн үндэслэн түүнд явагдах түлшний шаталтын химийн
түлш болох хийн нөөц байхгүйтэй холбоотойгоор кинетик урвалын үр дүнд түлш-агаарын хольцын
хэрэглээнд нээгээгүй байна. Үүнийг нэгдүгээрт, нэгэн төрлийн тархалттай шаталтыг зохион
байгалийн болон бусад хийн нөөц хомс, энэ төрлийн байгуулах онцлогийг харгалзан үздэг [3-6].
судалгаа, тооцооны төсөл хөтөлбөрүүд төдийлөн
хэрэгждэггүй, үнэ өртөг өндөртэй зэргээр Математик загварууд нь хэд хэдэн дифференциал
тайлбарлаж байна. Тиймээс эрчим хүчний тэгшитгэлийн систем бөгөөд тэдгээрийн шийд нь
системийн оргил ачааллыг тохируулах шинэ эх шатаах камерын хийц болон хийн түлшний
47
