Page 163 - My FlipBook

“Эрдмийн чуулган-2023” ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ

БАЙГАЛЬ ОРЧИН, НИЙГЭМ, ЗАСАГЛАЛ (БОНЗ)-ЫН ШАЛГУУР
ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮДИЙГ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ШИЙДВЭР
ГАРГАЛТАД НЭГТГЭХ НЬ

1
Доржнарангийн БАЯРМАА , Бавуудоржийн ЭНХТУЯА 2
1, 2 Монгол улс, Улаанбаатар, ШУТИС, Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургууль,
Бизнесийн удирдлагын салбар
1
И-мэйл хаяг: bayarmaadorjnaran@must.edu.mn , enkhtuya_bavuudorj@must.edu.mn 2

Хураангуй: Дэлхий даяар тогтвортой хөгжил рүү шилжих замналыг даган бизнесийн хэтийн төлөв ба хөрөнгө
оруулагчдын хандлага өөрчлөгдөж байна. Нийгмийн хариуцлагатай хөрөнгө оруулалт (НХХО) нь дэлхий дахинд
өсөн нэмэгдэж буй хөрөнгө оруулалтын чухал талбар болж байна. Энэ нь байгаль орчин, нийгэм, засаглал (БОНЗ)-
ын асуудлуудыг урт хугацааны, өрсөлдөх чадвартай санхүүгийн өгөөж ба нийгмийн эерэг нөлөөг бий болгох
зорилготой хөрөнгө оруулалтын шийдвэрт нэгтгэсэн үйл явц юм. Тухайлбал: БОНЗ-ын шалгуур үзүүлэлтүүдийн
гүйцэтгэл сайтай компаниудыг тодорхойлж, хөрөнгө оруулах үйл явц нь НХХО юм. Уг судалгааны ажилд
Монголын Хөрөнгийн Биржийн хувьцааны бүртгэлийн I,II ангилалд бүртгэлтэй хүнсний үйлдвэрлэлийн
салбарын компаниудыг тодорхой боловсруулсан аргачлалын дагуу БОНЗ-ын шалгуур үзүүлэлтүүдээр үнэлж
эрэмбэлэв. Мөн БОНЗ-ын үнэлгээг хөрөнгө оруулалтын шийдвэр гаргалтад нэгтгэх олон хүчин зүйлийн шийдвэр
гаргалтын загвар санал болгов. Уг аргачлал нь урт хугацаанд үнэ цэн нь өсөх, тогтвортой, хариуцлагатай үйл
ажиллагаа явуулах компанид хөрөнгө оруулах сонирхолтой нийгмийн хариуцлагатай хөрөнгө оруулагчдад ач
холбогдолтой юм.
Түлхүүр үг: Тогтвортой хөгжил, нийгмийн хариуцлагатай хөрөнгө оруулалт, олон хүчин зүйлийн загвар
I. УДИРТГАЛ Засаглал: Засаглал нь шийдвэр гаргах,
БОНЗ (ESG) гэдэг нь “Environment – Байгаль тайлагнах, бизнесийг удирдан явуулах
орчин”, “Society” – Нийгэм”, “Governance - логисткикийн үйл явцыг илэрхийлнэ. Мөн
Засаглал” гэх үгсийн товчлол бөгөөд бизнеийн бизнесийн ёс суртахууны зан байдал, түүний үйл
ажиллагааны талаарх оролцогч талууд дахь ил тод
байгууллагын байгаль орчны асуудалд хандах байдлыг авч үздэг. Үүнд: Удирдах зөвлөл ба
хандлага, нийгмийн хариуцлага, засаглалын хүчин түүний бүтэц, удирдах зөвлөлийн олон талт
чадал зэргийг илтгэдэг санхүүгийн бус чухал байдал, гүйцэтгэх удирдлагын хангамж,
шалгуур үзүүлэлтүүд болоод байна. БОНЗ нь урамшуулал, хувьцаа эзэмшигчдийн эрх хээл
байгууллага байгаль орчин, нийгэм, засаглалын хахууль, авлигаас урьдчилан сэргийлэх, дотоод
шалгуур үзүүлэлтүүдтэй холбоотой эрсдэл, хяналт, аудитын хорооны бүтэц зэрэг багтана.
боломжуудыг хэрхэн зохицуулж байгааг ойлгоход
оролцогч талуудад тусалдаг. Эдийн засгийн өсөлт, даяаршил, технологи
Байгаль орчин: Байгаль орчны шалгуур хөгжихийн хэрээр бизнес өргөжин тэлж, энэ хэрээр
үзүүлэлтүүд нь байгууллагын байгаль орчинд байгалийн нөөц ашиглалт нэмэгдэж, байгаль
үзүүлэх нөлөөлөл ба эрсдэл, эрсдэлийг хэрхэн орчинд үзүүлэх хүний нөлөөлөл нэмэгдэх тусам
удирдаж буй арга барил, хандлагыг харуулдаг. тогтвортой хөгжил, нийгэм, байгаль орчны асуудал
Үүнд: Уур амьсгалын өөрчлөлт, хүлэмжийн хийн дэлхийн улс орнуудын анхаарлыг ихээхэн татсаар
ялгарал, биологийн төрөл зүйлийн алдагдал, ойн байна. 1992 онд "Хөгжил ба орчин" сэдвийн дор
хомсдол/ойжуулалт, бохирдлыг бууруулах, хог хуралдсан НҮБ-ын чуулганаар "Тогтвортой
хаягдлын менежмент, нөөцийн үр ашигтай хөгжил" гэсэн ойлголт түгэн дэлгэрсэн бөгөөд энэ
нь байгаль орчин, эдийн засаг, нийгмийн
хэрэглээ, эрчим хүчний хэмнэлт, усны менежмент хөгжлийн харьцааг тэнцвэржүүлэн, зөв зохистой
зэрэг багтана. хөгжих үзэл баримтлал юм.
Нийгэм: Нийгмийн шалгуур үзүүлэлтүүд нь Бизнест хөрөнгө оруулагчдын шалгуур
байгууллагын оролцогч талуудтай харилцах үзүүлэлт, сонирхол ч цаг үеэ даган өөрчлөгдөж
харилцаа, нийгэмд үзүүлэх нөлөөллийг байна. Хөрөнгө оруулагчид компанийн үйл
илэрхийлдэг. Үүнд: Ажилтны аюулгүй байдал, ажиллагаанаас үүдэлтэй учирч болзошгүй байгаль
эрүүл мэнд, хөдөлмөрийн нөхцөл, олон талт орчин, нийгэм, засаглалын эрсдэл, тэдгээрийг
байдал, тэгш байдал, хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж, удирдах, даван туулах чадавх, тогтвортой байдлын
хувийн мэдээллийн хамгаалалт, нууцлалын стратеги, арга хандлагад илүүтэй анхаарах болж
бодлого, хүний эрх, хөдөлмөрийн стандарт,
нийгэмд нөлөөлж үнэ цэнийг бий болгох байна. 2006 онд НҮБ-аас Кофи Аннаны дэмжлэг
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хариуцлага, нийгмийн дор хариуцлагатай хөрөнгө оруулалтын
бүлгүүд дэх хөрөнгө оруулалт зэрэг багтана. зарчмуудыг дэвшүүлсэн. Тус зарчим нь хөрөнгө

162