Page 212 - My FlipBook

ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ “Эрдмийн чуулган-2023”

дотоодын бүтээгдэхүүний үнийг бууруулснаар LEADER хөтөлбөрийн “хорших төрөл”-ийг илүүд
орон нутгийн иргэдийн орлогыг багасгах болжээ. үзсэн байдаг ч хэрэгжүүлэх явцдаа “диверсаци
буюу төрөлжилтийн төрөл”-тэй хослуулсан байдаг.
Иймээс нэгдүгээрт; урт хугацаандаа жижиг Улмаар 2012 оны “Японы орон нутаг, ХАА-н
бүтэцтэй, тархсан газар бүхий ХАА-н өрсөлдөх салбарын тайлан”-даа 6-р аж үйлдвэржилтэд ХАА
чадварыг сайжруулах, хоёрдугаарт; богино бол үндэсний анхдагч аж үйлдвэрлэл мөн хэмээн
хугацаанд арилжааны хөдөө аж ахуйгаар тунхагласан байна[9]. Тухайн жилээсээ Японы
дамжуулан эрсдэлийг бууруулах менежментийн ХАА-н хоршоологчдын үндэсний холбоо (JA)-ны
бодлого шаардлагатай болсон. ХАА-н хурлаас 6-р аж үйлдвэржилтийг дэмжих шийдвэр
бүтээгдэхүүнд боловсруулах салбар болон гарган бизнесээ өргөжүүлж боловсруулах болон
борлуулах салбаруудыг уялдуулсан эрсдэлийн борлуулалт, түгээлтээ тэлэх зорилгоор тусгай сан
менежмент ба нэмүү өртөг бүтээх олон чиглэлт бүрдүүлж ХАА-н үйлдвэрлэлтэй нягт үйл
менежментийг хэрэгжүүлэх шаардлагатай болсон ажиллагаа явуулахаас гадна боловсруулах болон
гэсэн үг[9]. борлуулалтын бүтээн байгуулалтад шууд хөрөнгө
оруулалт хийдэг болжээ[13]. 2013 гэхэд нийт 18
дэд сан ХАА-н байгууллага болон хувийн
хэвшлийн 50:50 хувийн оролцоотой үйл
ажиллагаагаа явуулж байна.
БНСУ-ын хувьд 6-р аж үйлдвэржилтэд
идэвхтэй оролцогч ХАА эрхлэгч фермер
өрхүүдийн эзлэх хувь 2010 онд 13,8% байсан бол
харин ХАА-н хоршоодын хувьд энэ тоо 2012 оны
байдлаар 65,4%-д хүрч байжээ[8]. Өөрөөр хэлбэл
амиа аргацаасан аж ахуйн хэлбэр болох өрх,
фермерүүд 6-р аж үйлдвэржилтэд бэлэн бус, нөөц
нь хүрэлцээгүй байсан бол харин хоршоонууд
эсрэгээрээ энэ бодлогын үр шимийг өргөнөөр
2-р зураг. Японы Хоккайдо муж, Токачи аймгийн ХАА хүртэж байсан гэж дүгнэж болно.
эрхлэгч өрх ба эзэмшил газрын дундаж хэмжээний
өөрчлөлт. Япон болон БНСУ-ын ХАА эрхлэгч,
фермерүүд нь газар нутгийн хязгаарлагдмал
Япон улсын ХАА-н өрхийн тоо ба өрхүүдийн байдал, уур амьсгал болон улс төрийн дэглэмийн
эзэмшил талбайн хэмжээний сүүлийн 50 жилийн төстэй шинжүүдээс хамааран, 6-р аж
өөрчлөлтийг 2-р зургаас харвал урвуу хамаарал үйлдвэржилтийн бодлого, дэмжлэгийн талаар
ажиглагдана. Өрхийн тоо буурах тусам нэг өрхийн төсөөтэй үнэлэлт өгч буйгаас нь харж болно.
эзэмшил талбайн хэмжээ өссөн байна. Өөрөөр Үүнд:
хэлбэл жижиг бүтэцтэй ХАА-н өрхийн аж ахуй
буурахын хэрээр, тархсан талбайнууд нэгтгэгдэн 1. Үнэ тогтоох эрх мэдлийн баталгаа болсон
томорч байгааг илтгэж байна. ХАА-гаас явдал;
чөлөөлөгдсөн иргэд болох хөдөлмөрийн хүч
боловсруулах болон борлуулалтын 2,3-р аж 2. Боловсруулах үйлдвэрлэл ба аялал
үйлдвэрлэл рүү шилжиж, талбайн хэмжээ өсөх жуулчлал нягт холбоотой байна;
тусам трактор үйлдвэрлэгчид өндөр хүчин чадлын 3. Бүтээгдэхүүний борлуулалтын стратеги
трактор техник үйлдвэрлэх замаар авцын өргөнийг маш чухал;
нэмэгдүүлэх болсон байдаг[10]. Энэ бол зүүн хойд
Азийн улсуудын ХАА-н хөгжлийн нийтлэг онцлог 4. Дотоод зах зээлээ чухалчилдаг учраас
юм. гадаад руу экспортлох хандлага бага байгаа хэмээн
тус тус үнэлжээ.
Дээрх шалтгааны улмаас 6-р аж
үйлдвэржилтийн бодлого, түүнийг дагасан хууль Цаашид 6-р аж үйлдвэржилтийн бодлогыг
тогтоомжоо Япон улс 2011 оноос ХАА-н эрчимжүүлэхэд гол анхаарах ёстой гэж стратегийн
хөгжлийн инновац гэж үзэн “6-р аж зорилгууд болох а) ажлын байр нэмэгдүүлэх б)
үйлдвэржилтийн тухай хууль”(албан ёсоор бол: нэмүү өртөг шингээх в) орон нутгийн коммунитиг
ХАА-д төвлөрсөн талуудын хамтын бэхжүүлэх гэсэн сонголтуудаас БНСУ-ын
ажиллагаагаар шинэ төслүүдийг нээх тухай экспертүүд “орон нутгийн коммунити”-г
хууль...) тусгаж бодлогоо албан ёсоор бэхжүүлэх явдал гэж үзэж байгаа ажээ.
хуульчилсан бол БНСУ 2014 оноос “Орон нутгийн
нэгдсэн үйлдвэрлэлийг эрчимжүүлэх, дэмжих Энэ нь хоршоолох хөдөлгөөнийг зах зээлийн
тухай хууль” хэрэгжүүлэх замаар эхлүүлсэн гэж эдийн засгийн шинэ нөхцөл байдалд дахин сэргээх
үзэж болно. Япон улсын хувьд 2012-2013 онуудад гэж буй Монгол улсын хувьд анхаарах ёстой
Европын холбоо, ялангуяа Германы Бавар муж, дүгнэлт юм. Монголын хоршоологчдын нэгдсэн
Франц, Голланд улсуудын орон нутаг болон ХАА- холбооны удирдагчаас утсаар авсан ярилцлагын
н инновацын бодлогуудыг харьцуулан судалж хариу болох “Монгол улсад хоршоолох

211