Page 216 - My FlipBook
P. 216
ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮТЭЭЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ “Эрдмийн чуулган-2023”
түүхэн уламжлал болон байгаль цаг уур, тулгуурласан) байдал нь бага хэмжээний эзэмшил
байршлаас хамаарч сүүний фирм болон хүнсний газар дээр үйлдвэрлэлээ явуулдаг нь тархсан
ногоо тариалалтын чиглэлээр дийлэнх нь үйл байдалтай болгодог ажээ. Амиа аргацаасан хэлбэр
ажиллагаагаа явуулдаг. Эдгээр хоршоод болон нь чөлөөт худалдааны глобал зарчимд өрсөлдөх
компаниудыг нэгтгэсэн дундын буюу сумын чадвар сул учираас орон нутагт орлого багасч
хоршоолол одоогоор байхгүй байна. Ийм учраас залуучууд олноороо хот руу шилжин суурших
боловсруулах үйлдвэрлэл, түгээн борлуулах болсноор ХАА-н бизнес эрхлэх эрхлэх хүний
үйлдвэрлэл гэгдэх 2 ба 3-р аж үйлдвэрлэлийг нөөцийн дутагдалд орж өндөр настан, эмэгтэйчүүд
хэрэгжүүлэх сумын нэгдсэн хоршоог байгуулах зонхилсон байдал нь хот хөдөөгийн орлогын
шаардлагатай. Сум болон аймгийн хоршоод ХАА- зөрүүг ихэсгэж тогтвортой хөгжлийг хангах
н бүтээгдэхүүнийг нэгтгэн боловсруулах, боломжгүй болгож байна.
борлуулахаас гадна Японы сум, аймгийн
хоршоодын загвараар ХАА-н үйлдвэрлэлд Энэ нөхцөл байдлаас гарч ХАА-г арилжааны
хэрэгцээтэй чанарын шаардлага хангахуйц үр, үйлдвэрлэл болгон хөгжүүлэх зорилгоор 1990
бордоо, техник, тоног төхөөрөмж, сэлбэг хэрэгсэл, оноос Японы эрдэмтэн М.Имамурагийн санал
сав баглаа боодол гэх мэт шаардлагатай бараа болгосон “6-р аж үйлдвэржилт” ХАА-н хөгжлийн
материалыг нэгдсэн дүнгээр хямд худалдан авах, концепцыг БНСУ, Япон, БНХАУ-ууд төрийн
нэгдсэн санхүүгийн үйлчилгээ болох хадгаламж, бодлого, хууль эрхзүй, санхүүжилтийг тогтоон
зээлийн үйлчилгээг хэрэгжүүлэх шаардлагатай хэрэгжүүлж эхэлжээ.
юм. Хэрэв энэ үндсэн 4 үйл ажиллагааг сумын Хэрэгжүүлэх явцад улс бүрт өөр өөрийн
болон аймгийн ХАА-н нэгдсэн (дундын хоршоо онцлогуудад тохируулсан “6-р аж үйлдвэржилт”-
гэж хуульд шинэчлэн оруулсан) хоршоонууд ийн хэд хэдэн төрлүүдийг хөгжүүлж байна.
хэрэгжүүлж чадвал амиа аргацаасан ферм өрхүүд БНХАУ-ын хувьд төрийн өмчит болон хувийн
болон тэдний газар зүйн байршлаараа зохион өмчит корпорациар манлайлуулсан загварыг
байгуулсан анхан шатны хоршоодод зөвхөн түлхүү хөгжүүлж байхад Япон улс ХАА-н нэгдсэн
үндсэн үйлдвэрлэлдээ хариуцан чанартай хоршоо Жэй Эй (JA)-г буюу анхдагч
гүйцэтгэх цаг хугацааны болон санхүү, эд үйлдвэрлэлийг түшиглүүлэн шинэ хэрэглэгч, зах
хөрөнгийн боломж нээгдэнэ. Ийм боломжтой зээл рүү чиглэсэн маркетинг хэлбэрийг хөгжүүлэх
болсон анхан шатны хоршоодыг сургалт, соён нь элбэг байна. Харин БНСУ-ын хувьд тухайн
гэгээрүүлэх хөтөлбөрт хамруулах боломж бүрдэж орон нутгийн санаачлагад үндэслэн орон нутгийн
улмаар бүтээгдэхүүний болон хоршооны гишүүн коммунити төвт, бүтээгдэхүүн төвт, борлуулалт-
иргэдийн амьдралын чанар, нийгмийн асуудлыг түгээлт төвт, гал тогоо төвт, асаргаа-эмчилгээ төвт,
шийдэх боломжтой болно. Үүнээс гадна ХАА-н экспорт төвт гэх зэрэг төрлөөр хөгжүүлж байгаа
үйлдвэржилтийг механикжуулах боломж бүрдэж ажээ.
сумын нэгдсэн хоршоог түшиглэсэн гэрээт
үйлчилгээний байгууллагыг байгуулан нэгдсэн Эдгээр улсын хувьд энэ концепцыг хөгжүүлэн
хоршооны гишүүдэд механикжсан үйлчилгээг хэрэгжүүлснээр орон нутгийн хөгжил эрчимжих,
хямд өртгөөр хүргэж үйлдвэрлэлийн бүтээмжийг ХАА эрхлэгчдийн орлого нэмэгдэх, шинээр
нь нэмэгдүүлэх боломжтой гэдгийг Токачи ажлын байр бий болох, аялал жуулчлал өсөх зэрэг
аймгийн ХАА-н экспертүүд зөвлөж байгаа бөгөөд нийтлэг үр дүнд хүрч байна.
Төв аймаг болон Батсүмбэр сумыг төлөөлж Токачи
дахь ХАА-н нэгдсэн хоршоо, гэрээт байгууллагыг Төв аймгийн Батсүмбэр сумын хувьд
очиж үзэн, туршлага судалж ирсэн төлөөлөгчид тулгамдаж буй гол асуудал бол 1) техникийн
хүлээн зөвшөөрч байна. хоцрогдол болон механикжуулалт, 2) гэрээт
менежментэд суурилсан сумын түвшний ХАА-н
ДҮГНЭЛТ БА ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ нэгдсэн хоршооллыг хөгжүүлж аймаг, үндэсний
хэмжээний нэгдсэн хоршоодтой үйл ажиллагаагаа
Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгаас зах уялдуулах явдал юм.
зээлийн эдийн засагт шилжилт хийсэн хэдий ч
Моёбуугийн 50 гаран жилийн өмнө тодорхойлолж Төрөөс энэ нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж
байсан Монгол улсын ХАА-н хөгжлийн нөхцөл Монгол улсын ХАА-н хөгжлийн “6-р аж
байдал яагаад өөрслөгдөхгүй байна гэдэг асуудал үйлдвэржилт” бодлогоо тодорхойлж, эрчимжсэн
руу чиглүүлэн Төв аймгийн Батсүмбэр сумын болон бэлчээрийн мал аж ахуйг хамрахуйц иж
жишээг Японы Токачи аймагтай харьцуулсан бүрэн арга хэмжээ авахын тулд санхүүжилт, хууль
судалгааг хийлээ. эрх зүйн орчиноо бэлтгэх шаардлагатай байна.
Амиа аргацаасан аж ахуй гэгдэх бүхий л Батсүмбэр сумын түвшинд сүүний гарц,
бизнес процессоо бие даан хийдэг энэ загвар ХАА- үйлдвэрлэлийн бүтээмжид гол нөлөөлж буй хүчин
н үндсэн үйлдвэрлэл явуулдаг өрхийн болон анхан зүйл нь механикжуулалт, технологижуулалт юм.
шатны хоршоодын түвшинд ч үйл ажиллагааны Хэт хуучирсан, хүчин чадал багатай
хязгаарлагдмал нөхцөл байдлыг үүсгээд байна. тракторуудаар бүтээмж, гарцаа нэмэгдүүлэх
боломж бага, нөгөө талаар амиа аргацаасан анхан
Зүүн хойд Азийн ХАА-н үйлдвэрлэлийн нэг шатны хоршоод шинэ техник худалдан авах
онцлог нь жижиг бүтэцтэй (өрхийн үйлдвэрлэлд
215
